روستای بیساران از توابع شهرستان سروآباد در منطقه ی ژاورود یا اورامان شرقی قرار دارد، بیساران از بزرگترین و پرجمعیت ترین روستا های استان کردستان می باشد. این روستا از دیر باز محل سکونت اقوام مختلف بوده است، وجود غارهای زیاد در اطراف روستا از جمله مرجهول و مرپالنگ ومرعزیزه وغیره حکایت از سکونت انسان در ماقبل تاریخ دارد.
وجود قلعه های سوق الجیشی مانند قلعه داسیران – قلعه پلور-قلعه کوری مریم-کله دره و…حکایت از آن دارد که این منطقه از دیر باز محل سکونت بوده است.وجود آبهای شیرین وچشمه سارای فراوان ومراتع وسیع مرتفع این نظریه را اثبات می نماید.علاوه بر آن باغهای میوه وسیع و پر درخت محل مناسبی برای سکونت در گذشته رادر این مکان فراهم آورده است.
تا قبل از اسلام وضعیت آن چندان مشخص نیست تنها اینکه در غرب روستای کنونی بیساران قلعه ای بنام داسیران وجود دارد که محل اقوام …
داسنی که آیین مزدنسا را داشته بوده اند است که گویا با زرددشتیان منطقه درگیر شده ودر نهایت مجبور به ترک محل شده اند.آیین داسنی اکنون به نام ایزدی مشهور میباشند وبیشتر در سنجا ولالش در کردستان عراق ساکن می باشند.اما بعد اسلام مردم این روستا مانند سایر مناطق به دین اسلام گرویده واکنون سنی وشافعی مذهب هستند.
بیساران از نظر آب وهوایی:معتدل تاسرد وبرای باغداری ودامداری مناسب بوده است که بدینوسیله اقوام وطوایف متعددی در ان اسکان گزیده اند،همچنین این مردم در بهار وتابستان در ییلاق وخانه باغها به سر می برند وپاییز وزمستان را در روستا سکونت دارند.محصولات عمده ی آن خشکبار،شامل:گردو زردآلوسماق آلوچه و…وتولیدات دامی وعسل را نیز دارا میباشد.اکنون در طی سالیان اخیر علاوه براین محصولات کشت توت فرنگی در باغات روستا رونق بسیاری گرفته ویکی از منابع اصلی درآمدی کشاورزان روستا میباشد.
بیساران بعد از اسلام بر اساس شواهد وقرائن موجود:در ابتدا روستای بیساران در محل کنونی نبوده است وبعدا در قرن ششم وهفتم هجری چند روستا با هم ادغام وروستای فعلی را پایه گذاری کرده اند.وجود بقایای مسجدی در قسمت غربی روستای بیساران بنام مزگته نشان دهنده ی آن است که آن محل قبلا مسکونی بوده وبنا بر اطلاعات شفاهی ریش سفیدان محل اظهار میدارند که مسجد فوق،مسجد عبدالهی بوده که بر اساس شواهد تاریخی حضرت عبدالله پسر حضرت عمر خلیفه ی دوم در بلاد اسلامی پانصد مسجد ساخته که به مساجد عبدالهی مشهورند ومسجد قدیمی بیساران نیز یکی از آنها بوده اما شواهد مستندی در این خصوص وجود ندارد.محلهایی به نام دگابه ر-باخوارین-دره و ده گای-قلعه گاه- وکومه لان گاه،نشانی از پراکندگی قبلی بیساران بوده است.
شکل گیری روستای کنونی:در اوایل قرن هفتم هجری یک نفر سید به اسم سید باباعلی مشهور به بابا شیخ جهت کسب علم به بیساران آمده ونزد ملا علی جد اعلاء خانواده های ذبیحی کنونی به کسب علم ومعارف اسلامی پرداخته است وبرای همیشه در بیساران ماندگار شده است ودختر ملا علی را به همسری برگزیده وچند فرزند هم داشته که گویا در همان عنفان جوانی بر اثربیماری آبله فوت نموده اند ودیگراولادی از اشان به جا نمانده است.سید باباشیخ فرزند شیخ زکریا است که روستایی اکنون در منطقه ی کوماسی مریوان بنام کاکه وزکریا مشهور وسید زکریا در همانجا مدفون می باشد.اما پس از ماندگار شدن سید باباشیخ محل قبلی را روستائیان ترک نموده ودر همان محلی که سید به محل اقامت برگزیده مسجد تازه ای ساخته اند که اکنون هم بنام مسجد سید باباشیخ موجود و مشهور می باشدومسجد جامعه بیساران است که گویا روستاهای پراکنده در مسیر رودخانه فعلی بیساران به آنجا کوچ کرده اند وروستای فعلی بیساران بدین گونه شکل گرفته است.
بیساران به علت بن بست بودن توسعه ی زیادی نیافته وساکنان آن به مرور زمان جهت کسب معاش و زندگی وادامه تحصیل وحیات آنجا را ترک کرده اند که ابتدادر روستاهای مجاورمانند هرسین-نجی-سالیان-شیان-ژان و…محل اقامت گزیده وهنوزهم جمعیت بیشتر آن روستاها بیسارانی الاصل میباشند علاوه برآن در شهرهای کردستان مانند سنندج-مریوان-سروآباد- وروستای نسل وشهرهای تهران ومازندران وسایرشهرهای کشور پراکنده شده اند.
از لحاظ معماری بافت کنونی روستا به صورت پلکانی ساخته شده و حتی بیساران به روستای هزارماسوله مشهور است وروستا بیشتر از مصالح محلی یعنی سنگ وگل وچوب ساخته شده اما در سالهای اخیربعضی از قسمتهای آن تغییر شکل داده وبا توجه به امکاناتی از قبیل آب،برق،تلفن و… ساختمانهایی به سبک شهری در بیساران نمایان شده وچهره ی روستا را از آن حالت اولیه خارج کرده است.
اکنون بیساران دارای جمعیتی بالغ بر ۴۰۰۰نفر بوده ودارای سه مسجد به نامهای مسجد جامع سید باباشیخ،مسجدمرتضی علی و مسجد سنه یده ر یا صنوبر می باشد که مسجد مرتضی وصنوبر توسط یک خواهروبرادر به همین نامها تاسیس شده اند.
بیساران در سال ۱۳۰۱با تلاش عده ای از معتمدین دارای دبستان دولتی جوینی بیساران گردیده وآقااحمد شیخ الاسلامی که یکی از مالک زادگان فرزند آقاباقر شیخ الاسلامی بوده به عنوان اولین معلم روستا انتخاب میشود واز آن به بعد پیوسته مدارس دولتی در روستا وجود داشته واکنون دارای مدارس ابتدایی،راهنمایی ودبیرستان میباشد.ضمنا قبلا بیساران به عنوان مرکز ژاورود در سطح منطقه مطرح بوده وبسیاری از مشکلات مردم از لحاظ قضایی در بیساران حل وفصل شده است.مساجد آن دارای حجره های علوم دینی بوده وپیوسته علوم دینی در آن تدریس میشده است بطوریکه مدرسانی مانند شیخ اسماعیل وملاعبدالصمد،ملافضل الدین وشیخ عبدالسلام وملاحامد کاتب وقاضی غفور وقاضی سعدالدین وملانجم الدین از علمای برجسته ی روستا واز خانواده ی ذبیحی بوده اندکه آثار این بزرگان در کتابخانه ی خطی این خانواده مشهود ومعلوم میباشد که نمونه ی بارز آن قرآن خطی مشهور به قرآن بابا یعقوب است.لازم به ذکر است که زمین واملاکات بیساران کلا ” با اسناد عادی معامله ومبادله گردیده که کلیه اسنادبلا استثنا به خط آن بزرگواران تدوین یافته ودر کلیه ی مراجع قضایی ودر میان مردم به عرف وعادت وسنت محلی معتبر بوده وجای هیچگونه شک وشبهه ای وجود ندارد که با توجه به وسعت بیساران زمین باغات واشجار وعلفزار ومراتع که در طول زمان مورد معامله ومعاوضه قرار گرفته اند با خط ومهر آنان بوده ومورد استناد وادعا قرار میگیرند.قسمت بسیار زیادی از املاکات بیساران جزء موقوفه ی مساجد بویژه مسجد سید بابا شیخ بوده که اسناد آن در اوقاف ونزد مردم موجود م یباشد.
از لحاظ جغرافیایی بیساران همجوار روستاهای هرسین، نسنار، ویژنان، ژان، پایگلان، گواز، نیر، تنگی سر، شیان، سرهویه، هویه؛ سالیان، نجی، سفیدبن وخواشت میباشد.
بیساران از لحاظ ادبی جزء روستاهای ممتاز کردنشین است ونویسندگان برجسته ای همچون ملا مصطفی بیسارانی و ملا حامد کاتب الاسرار برخاسته که شهرت آنان همه گیر در مناطق کرد نشین ایران وعراق وسایر بلاد کردزبان دارد.
ملا مصطفی با سبک جدیدی که در شعر اورامی پایه گذاری کرده بسیار غنی که اشعار وی با سبک هندی وعراقی واکنون با تحقیقاتی که انجام پذیرفته اشعار این بزگوار در ردیف شاعران طراز اول رمانتیسم اروپا برابری میکند.اشعار این شاعر روان ودل انگیز بوده که در طول زمان مورد توجه ادبا وعرفی کرد بوده وبه شاگردی از ان بزرگوار بر خود بالیده اند از جمله مولوی کرد در یکی از اشعارش میفرماید:
(بیسارانیه ن نه توی فرد من هه م چه نی غه می زوو مه بو ساکن) یعنی بیسارانی در اشعار من وجود دارد و دوتا غمبار که کنار هم باشند زودتر آرام میگیرند وما دونفر غمباریم با هم بیشتر انس والفت داریم وزودتر به آرامش میرسیم.
دوران بیسارانی در آواخر حکومت صفویه بوده وپس از فوت در آرامگاه پیره هه ژاره واقع در قلعه ی محمود آباد دورود سروآباد مدفون گردیده ومزارش جای راز ونیاز دلدادگان است.
“در خصوص بیساران وبیسارانی مطالب زیاد است اما به این مختصر اکتفا شده که شمه ای از روستای بیساران در اذهان خواننده قرار گیرد”.
روستای بیساران در تقریبا” ۲۴ کیلو متری جاده سنندج مریوان (( دوآب )) قرار گرفته است و محلی است سرسبز و خرم و آبخیز کو ههای مرتفعی مانند شه نشین ، میر ویس ، کوری مه ریم ، کوری هه وریشان و… کوه ههای آن تا اواخر فصل بهار ودر بعضی از سال ها ( البته سال های دور ) چند دهه گذشته ،تا اوایل مرداد ماه برف می داشتند . و چشمه های آن همیشه و مخصوصا” در قسمت پایینی کوه شاه نشین جاری هستند و هیچ موقع خشک نشده اند و آب شرب روستای بیساران از این محل تامین می شود وسه منبع برای این منظور ساخته شده است و اخیرا” این منابع مرمت شده و در روستا نیز منبع بزرگتری برای ذخیره سازی آب مصرفی مردم روستا احداث شده است . کوههای روستای بیساران دیدنی و در بیشتر ایام سال به ویژه در فصل بهار مردم اطراف از شهرستان های مریوان ، سنندج ، سرو آباد و… و دیگر روستا ها برای تفریح به این کوهها ی بیساران مسافرت می کنند و از دیدن این مناظر واقعا” لذت می برند و گاها” چندین شب را در این کوهستان ها می گذرانند . کوهستان های روستای بیساران بسیار سرسبز و دیدنی می باشند و گونه های گیاهی متنوعی دارد که برای تهیه بعضی از داروها از این گیاهان استفاده می شود و مردم روستا نیز به صورت سنتی از این گیاهان برای درمان بعضی از دردها استفاده می کنند .و این گونه های گیاهی شادابی و دل انگیز بودن منطقه را دو چندان نموده است . ودر حال حاضر با تلاش و کوشش مردم تلاشگر و زحمت کش روستا و با هزینه ی اغلب کو ههای بیساران با جاده به همدیگر ربط داده شده اند و این امر نیز در جذب مسافران ویژه نقش به سزایی داشته است . لازم به توضیح است که روستای بیساران در فاصله ی ۸۵ کیلو متری جنوب غربی شهرستان سنندج و ۶۵ کیلو متری شهرستان مریوان و برروی طول جغرافیایی ۳۹/۴۶ و عرض جغرافیایی ۱۱/۳۵ ودر ارتفاع ۸۵۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است . روستای بیساران از جنوب به روستا های ژان و پایگلان ، از شمال به روستاا های سالیان ، نجی ، و سفید بن ، از شرق به روستا های شیان ، هویه وسرهویه و از طرف غرب به روستاهای نسنار ، هرسین و بوریدر محدود می گردد .
آب و هوای روستای بیساران معتدل کوهستانی است و زمستا نهای پر برف و تابستا ن های خنک و دلپذیری دارد . البته شایان ذکر است در این چند سال گذشته تغییراتی در آب و هوای این روستا همانند دیگر مناطق کردستان و ایران صورت گرفته است . و این موضوع سبب نگرانی مردم روستا به ویژه سالمندان روستا که وضعیت امروزی را از نظر میزان بارش با گذشته مقایسه می کنند شده است .
جمعیت و شغل مردم روستای بیساران:
جمعیت روستای بیساران تقریبا ۴۰۰۰نفر می باشد که این میزان در حدود ۷۲۰ خانوار سکونت دارند و زندگی خود را با کا رهای کشاورزی و دامداری ، کار گری فصلی به سر می برند . مردم برای امرار معاش با زمین و کوه دست و پنجه نرم می کنند و رزق وروزی حلال برای خود و افراده خانواده به دست می آورند و از کار و تلاش هرگز خسته نمی شوند و می دانند که در زندگی باید دشواریها و سختی ها را تحمل نمود . و بعد از اتمام کار کشاورزی به شهرستان های دیگر می روند و به صورت گارگر فصلی کار می کنند چراکه در روستای بیساران هیچ گونه کار گاهی که بتواند چند نفر را به خود مشغول کند وجود ندارد که این خود جای تاسف و گله از مسئولین محترم را دارد .
البته مردم روستا اخیرا” در کار کشاورزی خود تغییراتی را داده اند ودر قسمت شرقی روستا مشغول به کشت توت فرهنگی شده اند اما اطمینان دارم که به دلیل عدم حمایت مسئولین محترم به ویژه مسئولین جهاد کشاورزی و تعاون روستایی از این کشاورزان در آینده ی نه چندان دور کشت این محصول نیز به دست فراموشی سپرده می شود چرا مردم زحمات زیاد شبانه روزی را متحمل می شوند اما چنان در آمدی عایدشان نمی شود .
واژه ی بیساران :
در زمانی که سید بابا علی ((سید بابا شیخ بیساران )) در میان مردم روستای آن وقت که حدود ۱۴۵۰ سال پیش که در محلی به نام ((دگا به ر )) بوده اند ( دگا به ر پایین تر از روستای فعلی بیساران واقع گریده است ) در یک روز برفی در فصل زمستان که هوا خیلی سرد بوده سید بابا شیخ از این محل (( دگا به )) خارج گردیده و مردم بدون اینکه از تصمیم ایشان با خبر باشند به دنبال وی افتاده تا از ایشان به دلیل سرمای فراوان و دیگر خطرات احتمالی مراقبت کنند . ایشان را تا محلی که هم اکنون بیساران در آن محل واقع گردیده همراهی می کنند و وقتی که به این محل می رسند سید بابا علی تصیمیم خود را اعلام می کند و مردم نیز به دلیل احترام خاصی که به سید داسته اند به فرموده ایشان احترام می گذراند و روستا به این مکان جدید که دلایل فراوانی داشته انتقال می یابد (( حدود ۷۵۰)) سال پیش و سید بابا علی نیز در محلی که برای انتقال روستا انتخاب کرده بود اقدام به ساخت منزل می نماید و بقیه مردم نیز در اطراف ایشان اقدام به ساخت منزل می نمایند و سید بابا علی در همان محل فوت می کنند و به خاک سپرده می شود و هم اکنون زیارت و مقبره ایشان در قسمتی از مسجدی است که به نام ایشان نام گذاری شده است و مردم اطراف نیز برای طواف به زیازت ایشان می آیند .
طریقه سکونت مردم روستا :
مردم روستای بیساران به دلیل وضعیت خاصی که دارند هر سال در اوایل اردبهشت به خانه باغ کوچ کرده و تا آبان ماه در خانه باغ می مانند متاسفانه این مردم حدود شش ، هفت ماه از زندگی خود را در خانه باغ و بدون برق و روشنایی سپری می کنند و روشنایی آنان بیشتر فانوس و… می باشد . در این چندین سال اخیر مردم درخواست ها و مکاتباتی با مسئولین محترم و شخص ریاست محترم جمهوری و استاندار گرامی داشته اند ولی متاسفانه تاکنون منجر به نتیجه نشده است . بنده از این فرصت استفاده می کنم و از مسئولین محترم خواهش می کنم که به این خواسته ی مردم جامه عمل بپوشانند تا بدین وسیله سبب ارتقای وضعیت معیشتی مردم را فراهم نموده باشند و هم اینکه از مهاجرت ها ی بی رویه به دیگر شهر ها ممانعت نمایند .
امکانات موجود در روستا :
روستای بیساران هم اکنون دارای مدارس ابتدایی ، راهنمایی و متوسطه پسرانه و دخترانه می باشد و در این مدارس بیش از ۷۰۰ نفر دانش آموز درس می خوانند البته در سال تحصیلی جاری هم پیش دانشگاهی دخترانه در رشته علوم تجربی فعالیت دارد.
مرکز مخابراتی ، خانه بهداشت ، مرکز بهداشتی درمانی با داشتن ، پزشک عموی ، ماما و.. کتابخانه عمومی ، فروشگاه تعاونی مصرف ، شبکه یک ، دو و سه سیمای جمهوری اسلامی ایران ، ساختمان دهیاری فعال می باشند.
ولی، مر کز یادگیری محلی ، کارگاه صنایع دستی که در اوایل انقلاب فعال بوده و در اوایل فعالیت چشمگیری داشته ولی تقریبا هم اکنون نیمه فعال می باشد،
مساجد: مسجد بابا شیخ ، مسجد مرتضی و مسجد سنیدر
که مسجد مرتضی در سال ۱۳۸۲ توسط مردم روستا نو سازی شده و نمای ویژه ای به محل داده است .
**آثار باستانی روستای بیساران
قلعه ی داسیران در فاصله ۳ کیلو متری قسمت غربی روستا که در سال ۱۳۵۳ به تائید میراث فرهنگی رسیده است .
قرآن بابا یعقوب که در قرن نهم هجری مکتوب گردیده و دست خط می باشد .
جاده روستا : جاده روستا وضعیت نگران کننده ای دارد و در سال ۸۷ و۸۶ و… سبب بروز تصادفاتی شده است ودر این سال جاری مسئولین مربوطه اعلام نمودند که جاده روستا برای انجام تعمیرات اساسی به پیمان گذاشته اند که مدتی برروی جاده کار شد و مقداری از امورات آن انجام گردیده ولی هم اکنون تعطیل می باشد و آوار برداری مناسب نشده و تردد در آن با مشکل و ترس انجام می شود
