متن زیر در رابطه با موضوع “توریسم، اکوتوریسم ،صنایع وهنرهای دستی هورامانات ” را آقای برهان زره تن لهونی مدیر کل بازنشسته اقتصاد ودارائی کردستان ،صاحب امتیاز ومدیر مسئول روزنامه کردی فارسی آشتی ،کارشناس ارشد،مدرس و صاحبنظر درامور اقتصادی ، مالی ومدیریت… برای پایگاه خبری- تحلیلی سلام پاوه پست نموده است. ضمن تشکر از ایشان برای ارسال این مطلب مفید و جامع شما را به مطالعه آن دعوت میکنیم.
بسیاری شواهد وآمایش های سرزمینی وجود پتانسیل های بالقوه ارزشمند ومتنوع خدادادی را برای توسعه ی پایدار وچندجانبه ی هورامانات (اورامانات+هورامان شمالی…) در راستای اهداف وبرنامه های بلندمدت…توسعه ی فراگیر ملی ومنطقه ای توجیه می نماید.
این دیار دیرین و رنگین :
موقعیت استراتژیکی ویژه ای داشته و با وجود نعمات خدادادی سرزمینی: آب ،خاک ،اقلیم… ،مرزی بودن ومزیت های فرهنگی واجتماعی و…از مقبول ترین… فرصت هاو پتانسیل های بالقوه ی توریستی واکوتوریستی…. کم بدیل درکشور، برخوردار است.
*هورامان ازدیر باز، مهد فرهنگ ومدنیتی برجسته وشایان تامل بوده و اکنون نیز،دارای تعداد و درصد بالایی ازدانش آموختگان مستعددر رشته ها و مقاطع عالی تحصیلی مختلف(دکتر ،مهندس ،ارشد و لیسانس…)غالبا بیکار نسبت به جمعیت می باشد.
با اینکه :
به سبب مرزداری ،مرزبانی ،ایثارگری و صیانت از آب ،خاک و میهن عزیز،هورامان پیوندچند هزار ساله ای با وقایع عمدتا ناگوار تاریخی کشور، درتقابل با مهاجمین وبیگانگان” مستندا ازآشوریان تا صدام جنایتکار… را دارد .علی الرغم آن همه مطالبات انباشته ی تاریخی و هرآنچه که گفته شد؛ متاسفانه کما کان ،درصف مناطق غیر برخوردار، محروم و توسعه نیافته ی اقتصادی کشورباقی مانده است.
با این تفاصیل :
جبران مافات ،ایجاد توازن منطقه ای و توسعه ی پایدار اقتصادی… در هورامانات جز با پشتوانه ی سخاوتمندانه ، هدفمند ،برنامه محور ،کافی و بلند مدت دولتی، همراه با عزم راسخ ،اعتماد به نفس ،سخت کوشی ،تعامل آگاهانه ومتعهدانه ی مردم شریف اورامانات (صرف نظر از تقسیمات کشوری واداری) میسر نخواهد شد.
تجمیع هدایت شده ی توانائی های انسانی و مادی خودی ،اعتماد سازی و ایجاد مشوق های هدفمند، همراه با تضمین های بایسته ی دولتی در جذب و ریسک پذیری در سرمایه گذاری های داخلی و خارجی بسیار موثر واساسی خواهد بود.این رشته سر دراز دارد و در این مقال نمی گنجد.
تردیدی وجود ندارد که:
بالاترین مزیت وفرصت اقتصادی هورامانات در جاذبه های همه رنگ اکوتوریستی و توریستی آن با توجه به موقعیت های جغرافیائی ،مرزی بودن ،فرهنگ ومیراث فرهنگی…، زیبائی ها وتنوع آب وهوائی آن ،شامل : ساختارهای طبیعی بسیار زیباومتنوع، با ترکیبی از کوهها ،دشت ها ،جنگل ها ، غارها ، سرابها،رودخانه ها… ،انواع صنایع وهنر های دستی و…. می باشد.
لذا:
درچنین شرایط… وبا منطق اقتصادی ،ایجاب می کندکه هدف گذاری ،برنامه ریزی واقدام در جهت هرنوع توسعه ای در این دیار،به نحوی: با مسئله ی توریسم واکوتوریسم منطقه پیوند خورده وسازگار شود.ان شاالله وعندالاقتضا : در ادامه چنانچه مقدر شود؛(باتوجه به آشنائی نسبی با موضوع ) پیشنهاداتی را برای بحث و بررسی به اشتراک خواهیم گذاشت.ابتدا صنایع وهنرهای دستی هورامانات (فراموش شده ،درحال فراموشی ودرتهدید…) بیش از ۶۵ سال گذشته ام را کم و بیش بیاد دارم.
لذا هرآنچه را از صنایع وهنرهای دستی هورامانات تداعی میشود. عمدتا ،با تاکید برمزیت هاو تهدیدها و بدون توجه به درجه اهمیت آن روز وامروز شان با اهداف بازشناسی ،بازیابی ،حفظ ارزشهاو میراث فرهنگی …، اشتغال و درآمد زائی حداکثری ، درچندگروه مرتبط دسته بندی نموده ،درحد توان فهرست بندی و معرفی خواهیم نمود. به امیدآنکه دانایان دلسوز،به هر طریق ممکن تکمیل فرموده؛تادرجهت مقصود :مفید فایده افتد.
(برای نمونه : گروه های جولایی… ، آسن گری، نمد مالی ، نجاری و چو تاشی، دوراجی، سراجی و دباغی….)
۱.گروه جولایی
شامل:
شستشو، حلاجی، ترکیب رنگ طبیعی ویا رنگرزی و سایر فراوری های پشم، پنبه، مو ،کرک وکتان . همچنین ریسندگی در اندازه ها، ظرافت وکاربری های متفاوت و متناسب با استحکام و مرغوبیت انواع نساجی و بافتنی ها مانند کلاش،شال ،مئ زه ره ،هلاوه ،چوخه ورانک (مەرەز و بەرگن =گڵێمه) په سه ک ، گلیم (توشه بەرها…) گوواڵه ،رەشکه ، هۆڕ،تۆرەکه ،مەووجه، بەرماڵ و مازڵۆخ، جاجم ،انواع رسن ها، انواع جوراب پشمی وپوزەوان، انواع کلاه پشمی وکلێته ها ، هەوسار،کەله وسەرکەله…(برای چهارپایان )، تەوون (قالی،زیر اندازوجای نمک…) ،دەوار(سیاه چادر)…وچیخه… میباشد. (چێخە =نوعی پاراوان ،کە: بابغل هم قرار دادن منظم: برش های بلند نی یا ترکەهای ارغوان…بصورت منقوش ومقاوم بانخ های رنگارنگ(پشم ومو) بافتە می شود. این بافتنی ترکیبی نزدعشایرکاربرد بسیاروسیعی داشته و دارد.
درفرایند بازاریابی آن نیز ،ضمن معرفی به گردشگران می توان توجه بسیاری را به “چیخ ” جلب نموده و خریدارکافی و مناسب وحتی صادرات نیز داشته باشد.در ادامه با توجه به نمود و اهمیت ویژه ی اقلامی از این گروه و امکان پیشبینی بازارهای هدف و فرصت ها از یک طرف و همچنین محدودیتها و تهدیدها از طرف دیگر، لازم می داند که قبل از پرداختن به صنایع و هنر های دستی هورامان در گروه بعدی، چند مورد خاص از همین گروه( کلاش ، چوخه ورانک ،فرش و تابلوفرش ) را نیز مستقلا مورد بحث ،تاکید و آسیب شناسی قرار دهیم.
باید یاد آورشد که همانند سایر نقاط جهان وکشور بسیاری از صنایع وهنر های دستی هورامان نیز، بجز در موارد استثنا، کاربری های سنتی خود رابه عنوان ابزار ،اثاثه،پوشاک، زیورو…، دیگرنداشته ونخواهند داشت.لیکن ارزش فرهنگی ،هویتی، اجتماعی واقتصادی و… آن ها در پیوند باگردشگری و اقتصاد گردشگری هورامانات مسبوق به سوابق جهانی وکشوری ،تردید ناپذیرخواهد بود.اما در صورت توجه به الویت ها،در بازشناسی و بازیابی معقول و معرفی بایسته ی صنایع و هنر های دستی هورامانات و تلاش برای،جاذبه دارتر و رابطه دارتر نمودن آن باگردشگری منطقه، می توان امیدوار بود که علاوه بر تاثیرات به سزایی که درایجاد اشتغال و بهبود معیشت مردم شریف اورامانات خواهد گذاشت ارزش افزوده ی هویتی وفرهنگی، مقبولتری نیز داشته باشد.
کلاش و چوخه ورانک (مه ره ز) اکنون در تمامی قاره هااین دو محصول دستی ارزشمند،زیبا و شهره مرزهای جهانی را،با هویت و برند هورامانی و کوردی،در نور دیده اند.
کلاش هورامان ، کلاش بعنوان دستکردی ثبت شده (ثبت تاریخ) بنام هورامان وشناخته شده درجهان جایگاه اقتصادی ،اشتغال زنجیره ای ،در آمد زایی فزاینده و فراگیری شبکه ای قابل توجهی یافته است. در تولید ،بهبود کیفی، تنوع آفرینی وصادراتی سازی کلاش، کماکان نودشه ای ها و نودشه (همانند گذشته های دور) در صدرهستند وعزم راسخ دارند. لذا درصورت حفظ و استمرار،در تنوع آفرینی و بهبود کیفی ، بازار مطمئن و روبه رشدی برای کلاش در دراز مدت قابل پیش بینی است.
چوخە و ڕانک :
گڵێمە ، شال ، چۆخەوڕانک ، پارچەی فاخر وگرانبها با هویت و برند هورامان،که از موی بز مەرەز(مورغوز) ، انواع کرک مرغوب و یابرگن (اولین پشم برە) با ترکیب رنگ کاملا طبیعی (خود رنگ)،پس از فراوری و ریسندگی بسیار ظریف و ماهرانە ی خانمها ،بوسیلەی جۆڵا های هورامان ،با ابزارهای کارگاهی ویژە ،بدون تفاوت پشت و رو با هنرمندی ، دقت وحوصله ی زبانزد تولید می گردد.
این پارچه ی چهارفصل ،زیبا ،لطیف وگران بها، علاوه بر لباس کوردی چوخه ورانک برای کت و شلوار و کت و دامن نیز بسیار مناسب بوده است . در صورت امکان عرضه ی کافی ،علی الرغم قیمت بالای آن ،خریداران فزاینده ای خواهد داشت .چوخه ورانک کماکان از ممرهای درآمدی فراگیر خانواده های هورامی …می باشد. این لباس فاخر کردی که معروفیت جهانی یافته است . اکنون نیز از طریق فرایندهای تولید آن عده زیادی، به معاش خانواده هایشان کمک می کنند .اما متاسفانه با از کار افتاده شدن مادران شایسته و جولاهای هنرمند هورامان (جبر طبیعت ) این منسوج ارزشمند نیز با تهدید و احتمال حذف تدریجی مواجه است. لذا برنامه ریزی ،اجماع و اقدام ،مدبرانه، به موقع و متعهدانه ،برای صیانت از صنعت نساجی چند هزار ساله ی هورامان از واجبات بوده و خواهد بود.
(صاحب نظرانی مدعی هستند؛ که : قدمت نساجی هورامان بیش از ۳۰۰۰ سال است)
حقیر درجهت حفاظت ازنساجی هورامان و رفع تهدید،بویژه از آن منسوج هویتی وبسیار ارزشمند ،ضمن تاکید برضرورت انتقال سریع ، هوشمندانه و برنامه ریزی شده ی آن مهارتها، به نسل جوان، همراه با عزم جزم مردمی وپشتوانه ی حاکمیتی ،در جهت احتیاط پیشنهادمی کنم که خواهران متعهد،تحصیلکرده و هنردوست هورامانات ،به بهانه ی نشان دادن مهر مادری ،عشق همسری و تقدیم های مناسبتی به همسر،پدر ،فرزندان و…خود،ضمن یادگیری هنر ریسندگی و تعمیم آن بجای کاموا بافی و سایر بافتنی های مرسوم شهری چوخه ورانک و یاسایر منسوجات و بافتنی های خودی را هدیه دوستی ودوست داشتن، درمناسبتهای خاص نموده و بایک تیر چند نشان را بزنند.
نویسنده : برهان لهونی
تصاویر تکمیلی
