نودشه (کردی:نۆدشه) شهری در نقطه صفر مرزی ایران و عراق، در ۱۵۰ کیلومتری شهر کرمانشاه و از توابع شهرستان پاوه یا اورامانات است. «نودشه» در میانه کوه‌هایی بلند، دره‌هایی عمیق و تنگ واقع شده و اطرافش را جنگل‌های بلوط، ون و درختان میوه و چشمه‌های زلال فراگرفته‌است. خانه‌هایش پله پله و به سمت کوه‌ها در اوج‌اند. این شهر و بعضی از آبادی‌های اطرافش در جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراق بمباران شیمیایی شد.
این شهر از شمال با مریوان و از سوی غرب با شهرهای شرقی کردستان عراق از جمله حلبچه و بیاره هم‌مرز است.
مردم نودشه به هورامی سخن می‌گویند که یکی از زبان‌های ایرانی شمال غربی است.
در منطقه نودشه همچنین تکیه‌ها و خانقاه‌های درویشی زیادی وجود دارد که در آنها آیین‌های سماع و تهلیله اجرا می‌گردد.
واژه «نودشه» به معنی «نودژ» یا «دژنو» است.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی کوهستان های اطراف شهر نودشه تابعی از پوشش گیاهی سلسله جبال زاگرس است. درختان بلوط ف زالزالک وحشی، بادام کوهی، گلابی وحشی، انجیر کوهی و پسته وحشی (ون) در این کوه‌ها به وفور دیده می‌شوند و منظری زیبا را بسان تابلویی رنگارنگ به گردشگران عرضه می‌نماید
دین، زبان و فرهنگ
دین شهروندان نودشه اسلام و پیرو مذهب شافعی که یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت است می‌باشد. شهروندان این شهر به زبان هورامی (اورامی) که یکی از شاخه‌های گروه زبان کردی است تکلم می‌نمایند. مردم نودشه به دلیل اسکان در منطقه‌ای زیبا و در عین حال کوهستانی و سخت مردمانی پرتلاش بوده و به دلیل وجود عالمان زیادی که از دامان این شهر برخاسته‌اند همواره به دارالعلم مشهور بوده است یکی از بزرگترین علمای این شهر علامه نودشی بوده است که در عصر خود به دلیل هوش و ذکاوت فراوانی که داشته است مفتی اعظم مناطق کردنشین بوده است که علاوه بر فقه در ریاضیات و نجوم تبحری خارق‌العاده داشته است. امروزه نیز فرزندان علامه نودشی، جوانان پرتلاش شهر سالانه در رشته‌های مختلف دانشگاهی خوش می‌درخشند و به جرات می‌توان گفت کمتر خانواده‌ای در شهر نودشه یافت می‌شود که دو یا سه نفر از اعضای آن تحصیلات عالیه دانشگاهی آنهم در دانشگاه‌های معتبر کشوری نداشته باشند. یکی از ویژگیهای دیگر شهر نودشه این است که پرجمعیترین شهر اورامانی نشین جهان است که همه با زبان زیبای هورامی (اورامی) سخن می‌گویند؛ و از خصوصیات این مردم این است که با طلاق قسم می‌خورند.
خوراک و مناسبت ها
انواع غذاهای محلی و لذیذ در شهر نودشه توسط زنان کدبانوی شهر تهیه می‌شوند. یاپراخ یا دلمه برگ مو، ترخینه محلی، کیلانه، کلوچه فرحی، آش گیاهان کوهستانی شامل چندین گیاه غنی از ویتامین و املاح معدنی، آبگوشت و… از غذاهای محلی نودشه می‌باشد. شهروندان نودشه همچون سایر مسلمانان اعیاد دینی از جمله عید فطر، عید قربان و میلاد پیامبر اسلام را ارج می‌نهند وآداب و رسوم این ایام را به طرز زیبایی به جا می‌آورند یکی از مراسم‌های ایام عید فطر و قربان که در کل منطقه وشاید همه دنیا منحصربه‌فرد می‌باشد تهیه کباب در شامگاه روز عرفه قربان و رمضان است در این روزها ده‌ها راس دام ذبح شده و تمامی شهروندان در شامگاه با روشن نمودن آتش در پشت بامهای خود کباب گوشت میل می‌نمایند در این روزها به دلیل ذبح گوشت توسط خیرین به صورت صدقه هیچ خانواده‌ای بدون گوشت نبوده و این رسم توسط همه شهروندان زنده نگه داشته می‌شود. همچون سایر مناطق ایران زمین شهروندان نودشه عید باستانی نوروز را به شادی و سرور می‌نشینند در این خصوص نیز باز شهروندان نودشه رسمی مختص خود دارند که از پیشینیان خود به ارث برده‌اند در حالی که سایر مردم ایران در روز چهارشنبه سوری آتش روشن می‌کنند شهروندان نودشه همچون رسم کهن و باستان در ساعات پایانی آخرین روز اسفند آتش روشن نموده و بدینصورت غم و سختیهای سال پیش را با امید به روشنایی در فردای سال نو خاکستر می‌نمایند
صنایع دستی و سوغات
یکی از زیباترین و منحصربه‌فردترین صنایع دستی شهر نودشه ساخت زیر گیوه و گیوه بافی (به زبان محلی؛ که‌ڵاش) است. مردان هنرمند این دیار کهن در ساخت زیر گیوه‌های عالی متبحر می‌باشند. پس از آن که زیر گیوه ساخته و تهیه گردید زنان شهر نودشه با دستان و انگشتان هنرمند خویش ماهرانه صدها گره را در کنار هم می‌چینند تا سر انجام یکی از بهترین پا افزارهای جهان را تولید نمایند. اولین جایی در جهان که گیوه در آن ساخته شد شهر نودشه بوده و بعد از آن به شهر طویلة کردستان عراق، کوسه هجیج در اطراف نودشه و بعد از آن به روستای دل و دیگر مناطق هورامان رفته است. چه بسیار از هنرمندان و استادکاران قدیمی کوسه هجیج، دل و طویه در نودشه به شاگردی مشغول بوده و این فنون را از استادکاران خبره نودشه آزموده‌اند.
شهر نودشه تنها شهری است که اکثریت قریب به اتفاق زنان و دختران آن گیوه بافی را فراگرفته‌اند چه بسیار دختران و زنانی که تحصیلات عالیه را گذرانده‌اند ولی در اوقات فراغت گیوه بافی می‌نمایند و هنر آفرینی می‌کنند. به جرات می‌توان گفت ساخت زیر گیوه و گیوه بافی آنها در سطحی عالی با تولید بسیار مرغوب فقط مختص شهر نودشه است. سوغات شهر علاوه بر صنایع دستی شامل انواع میوه‌های تابستانی و پاییزی اعم از انگور نوع بسیار مرغوب دیمی، گردو، انار، توت و انجیر می‌باشد.
«نودشه» از سابقه تاريخي طولاني برخوردار است. واژه «نودشه» به معني «نودژ» يا «دژنو» است.
بدين ترتيب كه اين شهر، پيش از اين در دو مكان ديگر (در حول و حوش مكان فعلي آن) واقع بوده ولي از آنجا كه مورد تاخت و تاز و دستبرد راهزنان و طايفه‌هاي اطراف قرار گرفته است مردمان‌اش تصميم گرفته‌اند كه تدبيري جديد براي مقابله با اشرار بينديشند و به همين خاطر محل شهر را تغيير داده و در دامنه كوهي بلند مسكن گزيده‌اند و حالا سال‌هاست كه «نودشه» بر دامنه كوه محفوظ مانده و حتي جنگ ۸ ساله عراق و ايران و همچنين درگيري‌هاي داخلي كردستان، مانع سكونت مردمان سرسخت نودشه در آنجا نشد و ۸ سال جنگ را در دل آن همه تشويش، نا‌امني و وحشت دوام آوردند.
مردمان «نودشه» در آن سال‌هاي دور در دامنه كوه مسكن گزيدند تا با تسلطي كه بر دره‌هاي اطراف دارند از گزند دشمنان‌شان در امان بمانند و بدين گونه بود كه اين شهر نودشه نام گرفت. نودشه در دل طبيعتي كوهستاني و سرشار از صخره و سنگ واقع شده و اطراف‌اش را جنگل‌هاي انبوده بلوط، ون، زالزالك و باغ‌هاي بسيار وسيع ميوه شامل باغ‌هاي: گردو، گلابي، انجير، توت، انار، انگور، شفتالو و… فرا گرفته است. علاوه بر باغ‌هاي مذكور و جنگل‌هاي انبوه، درختچه‌ها و پوشش‌هاي گياهي متنوعي سراسر اين منطقه را در برگرفته است. جالب آنجاست كه جنگل‌هاي بلوط، ون و زالزالك علاوه بر پوشش سبزي كه در كوه‌ها ايجاد كرده‌اند؛ داراي ميوه و ثمر هستند به گونه‌اي كه از صمغ درخت «ون» براي توليد «سقز» كه مصارف بسيار مفيد صنعتي و دارويي دارد استفاده مي شود. ميوه درخت بلوط هم مصارف بسيار عالي دارويي از جمله ترميم كردن ديواره معده دارد.
ايرانيان خبر از جذابيت‌ها و ويژگي‌هاي طبيعت كردستان دارند؛ غافل از اين كه «نودشه» و طبيعت اطرافش بسيار منحصر به فرد‌تر از ساير مناطق كردستان و غرب كشور است به طوريكه بدون هيچگونه غلو و اغراقي مي‌توان آن منطقه را با دامنه كوه‌هاي آلپ اروپا از لحاظ جلوه طبيعي‌اي كه دارد، مقايسه كرد. اين جذابيت‌ها را مي‌توان به عناصري طبيعي چون: كوه، جنگل، باغ‌هاي ميوه، چشمه‌هاي زلال پر آب، رودخانه سيروان و انواع پوشش‌هاي گياهي و درختچه‌هاي خودرو مربوط دانست.
امروزه كه تكنولوژي و ماشين در همه جا نفوذ كرده و بكر بودن را از مناطق طبيعي گرفته است؛ شايد منطقه نودشه يكي از مناطقي باشد كه بواسطه صعب العبور بودن و دور افتادگي‌اش و از طرفي ديگر جنگ ۸ ساله و درگيري‌هاي داخلي كردستان، همچنان بكر و اصيل مانده است. اگر هم جاده‌هايي از دل كوه‌ها، دره‌ها و باغ‌ها و جنگل‌ها گذشته‌اند نه تنها از جذابيت‌هاي طبيعي آنجا نكاسته بلكه امكان ديدار از آن منطقه را هم ميسر‌تر كرده‌اند. در واقع اگر اين جاده‌ها نبود؛ بالا رفتن از كوه‌هاي بلند اورامان و گذشتن از دره‌هاي عميق و تنگ آنجا فقط از عهده مردمان بومي آنجا بر مي‌آمد؛ مردماني سرسخت كه كوه، جنگل و دره را خوب مي‌فهمند.
جاده تازه تاسيس پاوه به نودشه، بستر بسيار خوبي براي ديدن طبيعت زيباي نودشه و اطرافش فراهم آورده است و چشم انداز‌هايي ديدني دارد. اين جاده پر پيچ و خم، به سان اژد‌هايي سياه در دل باغ‌ها و كوه‌ها خفته است. جاده‌اي كه از هر طرف آن نگاه كني سرسبزي، كوه، صخره، دره، رودخانه، چشمه و طبيعت بكر مي‌بيني. تابستان‌ها و پاييز ميوه‌هاي انار، انگور، گلابي، گردو، انجير و… بر درختان، چشم هر زيبا پسندي را به خود مشغول مي‌دارند و جالب‌تر آنجاست كه در اين راسته زندگي ساده و سرشار از شور مردمان سخت كوش نودشه را خواهيد ديد كه بيانگر رهايي و رستگاري آنها از دل مشغولي‌هاي كاذب و اعصاب خورد كن دنياي ماشيني است؛ مردماني كه آب را مي‌فهمند و به گمنامي نمناك علف نزديكند. علاوه بر باغداري و كشاورزي، دامداري يكي ديگر از دل مشغولي‌هاي مردمان آنجاست به طوريكه اكثر خانواده‌ها با وجود اين كه دامداري محل در‌آمدشان نيست ولي نياز‌هاي خود را با پرورش انواع دام برآورده مي‌كنند. مردم نودشه يك ويژگي جالب توجه دارند و آن اين است كه در مرز ميان زندگي شهري و روستايي مانده‌اند. يعني با اين كه مولفه‌هاي دنياي مدرن به اندازه كافي در آنجا رواج يافته، دل از سنت‌ها و اصالت‌هاي قومي و بومي‌شان نكنده‌اند و در كنار زندگي تا حدودي مدرن‌شان به كشاورزي و گاهي هم دامداري مشغول‌اند. از طبيعت آنجا كه بگذريم بايد به معماري سنگي نودشه اشاره كرد كه در آن خانه‌ها به صورت پله پله در بافتي از سنگ و گل و چوب تا بلنداي كوه‌ها پيش رفته‌اند. اين معماري دست كمي از معماري «ماسوله»، ندارد.
البته در سال‌هاي اخير ساختمان‌هاي بسياري از آجر و سيمان و آهن در دل اين معماري سنگي ظريف روييده‌اند كه تلفيقي از معماري سنتي و مدرن پديد آورده است.
ويژگي‌هاي بومي مردمي، آداب و رسوم خاص قومي و زباني، فرهنگ انساني متنوع و منحصر به فرد، نوع لباس، صنايع دستي محلي از جمله مواردي هستند كه يك گردشگر را به هنگامه ديدار از نودشه درگير خود مي‌كنند. ويژگي هايي متفاوت و خاص كه زندگي جديدي مقابل چشمان شما مي‌گشايد. زندگي كه تا مدتي ذهن شما را به درون خود مي‌برد.
«نودشه» دنيايي پر راز و رمز و سرشار از قصه دارد. قصه‌هايي كه بازتاب واقعيت حقيقت زندگي مردمان سرسخت و لطيف آنجاست. تو گويي حرف‌هاي اين مردم خاستگاهي افسانه‌اي و خيالي دارند و اين در صورتي است كه حقيقت زندگي مردمان آنجاست كه رنگ افسانه به خود مي‌گيرد. مردم نودشه با گويش كردي اورامي كه به عقيده بعضي از محققان يك زبان است تا يك گويش، تكلم مي‌كنند. اين زبان، از زبان اوستايي و فارسي دري بر جاي مانده و با تفحص در اين زبان مي‌توان به آساني ريشه‌هاي اوستايي واژگان اين زبان را دريافت. در اطراف نودشه آرامگاه پيران و عارفان اورامان كه زبانزد مردم مناطق كردستان هستند يافت مي‌شود كه هميشه زيارتگاه رندان رسته از تعلقات بوده است. آرامگاه سيد عبيدالله برادر امام رضا (ع) ملقب به «كوسه هجيج» و آرامگاه پير شاليار از جمله مكان‌هايي هستند كه هر ساله عده بي‌شماري از مردم كردستان براي زيارت به آنجا رهسپار مي‌شوند. علاوه بر اين وجود تكاياي متعدد در اين منطقه و تجمع دراويش براي برپايي مجلس سماع و تهليله يكي ديگر از موارد قابل توجهي است كه ممكن است كه براي گردشگران جالب و ديدني باشد. ضمن اين كه اعتقادات و آداب و رسوم درويشان و صوفيان آنجا مي‌تواند نگاه متفاوتي را در ديداركنندگان نسبت به مقوله عرفان و تصوف برانگيزد.
به هر حال اگر به «نودشه» سري بزنيد با يك زندگي سرشار از شوق، اميد، عشق، تلاش، سرسختي و اصالت روبرو خواهيد شد. اگر مي‌خواهيد كه براي مدتي از زندگي پر سر و صدا و پر از دم و دود ماشيني اين روزها و از روز مرگي و خستگي خلاص شويد؛ سري به «نودشه» و طبيعت زيباي اطرافش بزنيد تا زندگي واقعي را در آنجا دريابيد.
در پايان بايد گفت كه نودشه شهر چهار فصل است. يعني بهارش سرشار از سرسبزي درخت و جنگل، درختچه و انواع گل‌هاي كوهستاني است. چشمه‌هايش جوشان و دره‌هايش پرخروش‌اند. تابستاني پر از ميوه و هوايي خشك دارد با پاييزي رنگارنگ به طوريكه تركيبي از انواع رنگ‌ها را مي‌توان در برگ‌هاي خزان زده باغ‌ها و جنگل‌ها ديد. جالب‌ترين فصل منطقه نودشه زمستان پربرف‌اش است. برفي كه بر كوه و جنگل و دره‌ها و درخت‌ها مي‌نشيند و دنيايي سراسر سپيدي پديد مي‌آورد.
