در باب زبان مادری

مـــــادری را هیچ كسی نیست ،كه اَرج نَ هنَ د، چراكه مادر بنزد همگان چونان محبوب وحبیب است كه آوردن مثالی چون خویشتن خویشش گزافه باشد. اگرهمه دایره عشق را بر پیرامون معنای وی بگسترانیم هیچ دورمدان، كه جهان پر راز و رمز عشق را نیز مكشوف نماید و وی معنای عشق را با ترجمه شگرفش بشكافد، از آن است كه همگان بر قُدسیت و كرامت مقام مــــــــــادر متفقند وصحه می گذارند.

زبان چونانِ وسیله ای برای ارتباط، همواره از اجزاء لاینفك تعاریف فیلسوفان برای نوع بشر است. زبان قومیت و ملیت ها را بر قامت نام مادر تعریف كرده اند؛ و اما حدیث زبان مادری، امروزه در پهنه گیتی أرجی دو چندان یافته و حرمت بدان از پرنسیب های جهان مادر از آن و فاكتورهای تُلورانس تَ ( سامح إ) نگاشته می شود.

هرساله یونسكو ۲۱ فوریه را به نام روز جهانیِ ((زبان مــادری)) گرامی می دارد، پارسال (۲۰۱۰ (این روز بنام صلح و آشتی برای فرهنگ ها بر اساس زبانِ مادری نام نهادند، إمسال (۲۰۱۱ (این روز را بكارگیری و استفاده از سیستم های ( آی تی ) و وسایل ارتباطی برای توسعه و رونق زبان مادری نامیدند . مدیر كُل یونسكو (یای إیرینیا بوكووا) إمسال با بیان این مطلب استفاده هرچه بیشتر از وسایل ارتباط جمعی و تكنولوژی های اطلاعات را خواهان شد.

اما حدیث زبان مادری ما بسیار أسفناك می باشد بدان جهت كه زبان اورامی با همه پتانسیل ها و توانمندی هایش ( به عنوان نمونه در پسوند و پیشوندها و دستگاه قانونمند صرف أفعال) در جغرافیای گویش كننده هایش ( شبک – زازاكی – یارسانیان – باجلان – طالبانی – جمهور – روژبیانی – كنوله یی- زنگنه – جباری عبدالملكی ها و..) مورد بی مهری متزاید واقع شده و این پیامی ناخوشایند از حدیث زبان اورامی (هورامی) می باشد.

كه زیبنده تر آن باشد ما اورامانیان كه آخرین گویش كننده های این جغرافیای وسیعی زبانی می باشیم كه – نامشان را آوردیم – با بكارگیری این زبان در نگاشتن ها، در تكنولوژی های اطلاعاتی مانند: فیس بوك، سایت ها، وبلاگ ها ،نامه های الكترونیکی ، پیامك ها چت كردن و … می توان از مرگ زبان اورامی تا حد مناسبی جلوگیری جست (. مانند زبان ” آمازیخی” در الجزایر) امروزه زمانی كه با برخی اورامانیان به مصاحبت می نشینی اگر از هوش و زكاوت بهره نجویی چنان می انگاری كه او از میانه های شهرهای پارسیان آمده و اورامی را فراگرفته ! چنان كلمات و مصطلحات فارسی را بكارمیگرد باید این دوستان، خوب بدانند اگر با اورامانی (هورامی) هم به بیان مقصود بپردازند از فاخری بلاغتشان نكاسته خواهد شد، بلكه پل ارتباطی شان را مستحكم تر و توانمندتر ساخته اند.

اورامی شناسنامه ماست و عذلت جستن و ایزوله كردن این گویش ما را با كلاس و زیبنده نخواهد نمود شاید كه ما را به اصطلاح (بی هویتی) سوق دهد. و این عرب گفتنی: (كارثه) است . بایسته تر آن باشد انسان خویشتن خویشش را بشناسد و بازگشتی نماید به بن مایه های اصیل ملی – زبانی و با شناخت این انگاره ها است كه پروسه تعالی شخصیتی را می پیماید. هرچند كه یادگرفتن زبان های (فارسی، عربی، انگلیسی) امروزه امری واجب و بلكه ضروری است و بسیار پسندیده اما نباید از شناسنامه خویش نیز دوری جست.

چگونه از شعر ( ابن عربی اندلُسی ، عبدالوهاب بیاتی ونزاز قَ بانی سوریه ای) در أدب عرب چشم پوشید و یا از أشعار حافظ ، سعدی ، حضرت مولانای بزرگ در أدبیات فاخر پارسی لذت نبرد و ؟ یا دیگر بدونه میوه های تكنولوژی (كه بر مركب زبان إنگلیسی نشسته اند) مگر می شود زندگی كرد؟ همه این ها وب یشتر از این را می توان برشمرد اما سر این سفره باید از بركات زبان خویش نیز غافل نباشیم.

همچنان نزار ۳ قبانی برای یك عرب محبوب و دوست داشتنی است صیدی هورامی نیز برای مای هورامی سمبولی از عشق و زیبایی است . در شماره جدید مجله (هورامان) بر آن بودم كه تا حدی این نكته را بشكافم كه حاصل آن مقالی است اورامی با عنوان (زوان و ویت) كه امید است بتوانم آن را بدست همه دوستان و دوستداران اورامان برسانم و بیشتر در آنجا این نكته را به گفتگو نشانده ام كه لزوم درست نگاشتن و درست گفتن تا به چه اندازه است.

مجله ما این نكته را به عنوان تیتر اصلی و نقشه راه نوشته هایش می داند و هر شماره چندین مطلب را در این باب به چاپ می رسانیم. این در حالی است از كسانی بسیار شنیده ایم كه نباید به اورامی نوشت!!! اما دوستانم بر این طریق صواب پا می فشارند و به نقادی های سست وبی بنیان إعتنای نمی كنن .د متأسفانه امروزه تنها مجله ما است كه به زبان اورامی (هورامی) می نویسد و كاش چندین نشریه در این میانه قلم می زدند و مارا نیز در این راه یاری می كردند.

شاید اینگونه همه ما بیشتر استفاده می بردیم . ما آمادگی این را داریم هر كسی بخواهد جهت تحقیقات و یا فراگیری (هورامی) علاقه مند باشد، از آرشیو مجله وی را یاری نماییم . همه این را نگاشتم تا این پیام را نیز كه نه خوشایند است در منتهای نوشته ام بخاطر دوستان بیاوریم كه یونسكو پارسال زبان اورامی را در میان زبانهایی قرار داد كه خطر از میان رفتن و محو شدن آن را تهدید می نماید ،این زنگ خطری است برای ما هورامی ها كه واجب می نماید، هر كس در جای خویش در زنده نگاشتن و پویایی اورامی گامی به جلو بردارد. امید است ما آخرین گویش كننده های این زبان نباشیم اما متأسفانه این احتمال بعید نمی نماید كه ۱۰۰ آتیه روزشمار آخرین نفس های واژگان هورامی باشد.

نویسنده : مهندس فریبرز موسی زاده

Shwan1900@yahoo.com

**این مقال را عمداً به فارسی نوشتم كه برخی بدلیل عدم تسلط به هورامی نمی توانند از نوشته های مجله كه اورامی است از آن سود جویند و همچنین برخی از بزرگواران پیشنهاد دادند بنده مطلبی را به فارسی در این زمینه بنویسم.